Gody
Tomasz Wrona zaprasza
A coż to za nazwa te Gody? Ano, stare Ślonzoki padajom tak na świynta Bożygo Narodzynio. To inaksi Świynta Godnie. Kyj się zacynajom? U nos jusz po świyntym Jyndrzeju. Toć- momy Jadwynt. I roroty i świyntego Mikołoja i Barborka i Łucyje. Sprzontanie i ablucyjo we suchatelnicy kościelnyj. I jeszcze się piyknie łoblyc i już… wilijo. Piyrwy we wilijo to się wstowało wczas rano. Bo było kupa roboty, coby przirychtować wszysko na wieczerzo i świynta. Baby warzyły, chopy rychtowali gojik i go mojyli. A niy ino gojik. Wiyszali pod lampom astki chojny i mojyli je rostomajtymi piernikami, bombonami a nawet ciaćkami z dziurkom jak mieli. Wszyjscy starali się porzondnie zachowywać, zwłaszcza bajtle, bo się wierzy u nos zowdy, że jaki bydziesz we wilijo, taki bydziesz cołki rok. No i wszyjscy pościyli. Nic piyrwy niy jodali bes cołki dziyń. Dzisioj to trocha pomyniyli, ale i tak jyndykow we wilijo niy jodomy. Za to rychtowali siymiyniotka , ftoro sto lot nazod jodali chned w kożdyj chaupie, śledzie w łoccie, mocka, makowki, teros tysz karpia. No i kartofle, kapusta z grzibami. Ku tymu komport z piecek czyli suszonych owoców. Potym szykowało się stoł, przikryty biołym serwetym. Pod niego wrożało się pijondzie (coby się cowieka trzimały na bezrok) i łuski z karpa (potym, do bajtlika- coby trzimały w bajtliku pijondzki) i troszka siana, ale niy do jedzynio. Na stoł stowiało się krziż ze swiyckami. Szykowało się dwanoście potrow, bo było dwanoście apostołow abo miesiyncy. Zowdy szykowało się jedyn talyrz wiyncy. Do przibytnigo, jak prawili w XX wieku, albo do duszycki umartego latoś z naszy familije- bo była prziwiarka, że umarci mogli w Gody prziś do swojich familii. Wieczerzo zaczynaua się jak się ćmiło. Zapolali świycki, wszyjscy stowali wele stoła- rzykali. Zaczynoł łojciec familije. Potym sie łomali. Ale hańdowni sznitkom chleba, w XX wieku oblatym. A potym jedli. Trza było sprobowac kożdego jedzynio. I niy dało się łodyńś łod stoła, bo sie godało, że ty, fto łodyńdzie przed końcym wilije, na bezrok pominie. Na koniec wilije były kolyndy i wrożby. Czaskało sie łorzechy i paczyło. Jak łorzech był zdrowy- rok bydzie pomyśny. Jak zespusty, rok bydzie zły. Rostomajcie ludzie te wrózby robiyli- jedni czaskali 4 łorzechy- na kożdo pora roku inny, inni dwanoście- na kożdy miesionc. Po wiliji bajtle lecieli pod gojik, zaglondać, co latoś prziniysło dzieciontko. Piyrwy geszynki były małe, ale dzisiej to placu pod gojikym brakuje. Dziouchy jak zymiatały izba po wiliji to zobiyły to łodwrotnie- łod dźwiyrzy do łokna. Śmieci rozciepowały na wszsyke strony świata. Dziouchy tysz trzynsły potym i suchały, skond pies szczeko- wierzyły, że stamtond przidzie do nich synek. We wiecor w downych czasach ludzie siedzieli dugo i śpiywali kolyndy. Niy ino te z kościoła. Niyftore były śmiyszne: "Zagrzmiało, rombało w Beltyjym ziymi, niy było niy było Jozefa w doma" abo "Twych szczewiczkow Jezus niy chce, bo śmierdzom dzieksym". Ludzie tysz zaglondali w niebo, bo wierzyli, że fto jes bes grzychu, tyn łoboczy Świynto Familijo. Piyrwy na pastyrki się niy chodziło do kościoła. Starsi godajom, że dopiyro w latach 20. zaczyni u nos na Ślonsku łodprowiać pastyrki. Ale niy uwożalo się to za mszo świonteczno. Jak się szło na pastyrka, to trza było iś drugi ros we świynto. Piyrsze świynto godnie to był czos na dychanie. Ludzie siedzieli w chałpach i nawet się niy godziyło do kogoś iś. Śpiywali kolyndy, dyskutowali, śmioli sie. Nawet niy warzyli łobiadu, ino jedli co łostało z wilije. Trza tysz było iś do kościoła niy ino na mszo ale tysz na niyszpor. I tak szło piyrsze świynto. Ale druge to już jes inno sprawa. Chodzowało się do familije w łodwiedziny, przichodzili goście. Ale tysz pojawiali się kolyndniki. Bajtle poprzewlykani za pastuszkow śpiywali kolyndy. Godali na nich pastuszki. Ale u nos byli tysz Herody- grupa dorosłych - ponoć ino na wschodni czyńści Ślonska, ftoro odgrywała co się to wyrobiało na dworze Heroda, jak się dowiedzioł ło Jezusicku. Był Janioł, ftory go kciou nawrocić, i Diobeł, ftory go kusiył. W końcu tysz Śmiertka, ftoro ucinała mu gowa. Herody po wszyskim tysz śpiywali kolyndy. A potym ludziom wiynszowali. Żydowi dowali na koniec jaki pijondz abo co dobrego, czasym czynstowali gorzołom abo winym. Herody łodwiydzali chałpy aż do 6 stycznia. I ludzie jich radzi witali- bo to było na szczyńście. I tak schodziły Gody- na radości i świyntowaniu. A wom wszyskim wiynszuja na Nowy Rok tak, jak ludziom śpywali na mojich rodzinnych Kosztowach Herody: "Za kolynda dziynkujymy, zdrowio, szczyńścio wiynszujymy, cobyście tu dugo żyli, a po śmierci się cieszyli wroz z janiołami".
Materiał opracowany i dostarczony przez :